Choroba dysfagia, objawy zaburzenia fazy połykania
Dysfagia ściśle związana jest z połykaniem. Wbrew pozorom, połykanie nie jest prostą i naturalną czynnością, a małemu dziecku, nawet trzeba pomóc w opanowaniu tej umiejętności. Połykania pokarmów uczymy się we wczesnym okresie swojego rozwoju, wpływając w ten sposób na zanik odruchu ssania. Jeżeli prawidłowo wykonywany i powtarzany odruch połykania, będzie dobrze opanowany przez małe dziecko, stanie się doskonałą podstawą do późniejszego etapu – nauki gryzienia i mówienia. Jedzenie i picie to podstawowe czynności, które wykonujemy każdego dnia, chroniąc organizm przed skutkami odwodnienia i niedożywienia. Nienormalne połykanie utrudnia te czynności.
Gdy proces przechodzenie pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka jest utrudniony, w medycynie mówimy – choroba dysfagia. Słowo dysfagia pochodzi z greckiego: dys-złe, zaburzone oraz phagien-jedzenie, połykanie. Osoba z taką przypadłością ma uczucie, że pokarm więźnie mu w przełyku, czemu towarzyszy ból za mostkiem, ślinotok, wymioty, kaszel, łzawienie oczu, ulewanie jedzenia. Przyczyny zaburzeń połykania medycyna upatruje między innymi w chorobach psychicznych oraz wrodzonych zmianach przełyku. Gdy jedzenie wywołuje ból, a kęs utyka w gardle dysfagia zniechęca do jedzenia. Grozi to znaczną utratą wagi, a tym samym narażenie organizmu na choroby. Konieczna jest dieta, dzięki której procesy chorobowe nie osłabią pacjenta.
Zaburzone połykanie to osłabienie, brak energii, wynikający z niedostatecznej ilości dostarczonych substancji odżywczych i witamin dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Wyróżnia się dwa typy dysfagii:
– dysfagia ustno-gardłowa (górna, przedprzełykowa) trudności w przełykaniu związane z zaburzeniem przechodzenia pokarmu do przełyku. Ten rodzaj zaburzenia połykania uzależniony jest od ośrodkowego układu nerwowego, koordynacji nerwów i mięśni w gardle, oraz zwieraczu górnego przełyku.
Ten typ dysfagii może być także przyczyną występowania cukrzycy, udaru mózgu, choroby tarczycy, schorzenia ośrodkowego układu nerwowego, choroby Parkinsona i inne dolegliwości.
– dysfagia przełykowa (dolna) trudności w przechodzeniu kęsów pokarmowych przez przełyk. Przechodzenie kęsa przez przełyk jest kontrolowana przez koordynację nerwowo-mięśniową oraz podyktowane jest budową przełyku. Gdy występuje ból przy przełykaniu, który nie jest chorobą, to taki objaw chorobowy, nazywa się odynofagią. Nazwa zaburzenia wywodzi się z języka greckiego od słów odyno – ból oraz phagein – jeść, to bolesne połykanie.
Dyskomfort może być wywołany infekcją przełyku lub gardła czy przełyku bądź urazem mechanicznym, jak i chorobą nowotworową. Aby ustalić przyczynę dolegliwości oraz podjąć leczenie, niezbędna jest wnikliwa diagnostyka.
Problemy pojawiają się zazwyczaj wskutek przeszkody mechanicznej. Może to być także rak przełyku lub jego zwężenie, refluks przełyku.
Strona medycyna praktyczna dla pacjentów, dokładniej przedstawia te typy.
Zaburzone połykanie co oznacza
Połykanie to proces złożony, na który zdrowy człowiek nie zwraca uwagi, a gdy jest utrudnione połykanie, choroba czyni ten proces trudnym i bolesnym. Istnienie fragmentu wspólnej części układu oddechowego i pokarmowego, stwarza duże ryzyko zadławienia, przede wszystkim u osób z dysfagią. Zjawisko zakrztuszenia, przydarza się także ludziom zdrowym. Kto tego doświadczył był z pewnością nieźle przestraszony. Niestety…pomimo, że podczas połykania wejście do płuc blokuje nagłośnia, mechanizm nie jest doskonały. Wystarczy źle zaczerpnąć oddech i okruszek jedzenia lub łyk płynu, spowoduje zadławienie, zachłyśnięcie lub najbardziej drastyczną opcję, udusimy się. Zdrowi bez problemu oddajemy się rozkoszy jedzenia, nie myśląc o tym jakie czynności muszą zachodzić, aby jedzenie dotarło do żołądka. Tymczasem dla jedzenia i picia to droga, w której wyróżnić można 3 główne fazy:
faza ustna
Trwa bardzo krótko, około 0,3 sekundy. W pierwszej fazie połykania biorą udział wargi, język, podniebienie. Dzięki skurczom mięśni języka, rozdrobniony (zębami) i zmieszany ze śliną pokarm, formowany jest w kęs i ułożony na języku. Potem zostaje przesunięty ku tyłowi. W trakcie przechodzenia pokarmu przez cieśń gardła zostają zamknięte drogi do jamy nosowej, drogi do jamy ustnej oraz zamknięcie dróg oddechowych. Zaburzone połykanie, czyli choroba dysfagia, utrudnia etapy tego procesu, a pokarm lub jego część, może dostać się do jamy nosowej.
Część nosowa gardła prowadzi wyłącznie powietrze, a część ustna i krtaniowa są częściami wspólnymi obu układów, czyli jest to droga zarówno dla pokarmów i płynów jak i powietrza.
faza gardłowa
Faza gardłowa trwa około 1,5 sekundy. Dzięki skurczom mięśni okrężnych gardła pokarm przesuwany jest przez gardło. Druga faza połykania koordynowana jest przez ośrodek w rdzeniu przedłużonym. Tworzy się fala perystaltyczna. W chwili, gdy kęs (płyn) wchodzi do gardła, podniebienie miękkie przylega do tylnej ściany gardła uniemożliwiając dostanie się pokarmu do jamy nosa. W części krtaniowej gardła znajdują się fałdy głosowe oraz nagłośnia, która podczas połykania blokuje wejście do tchawicy. To ochrona przed wpadaniem pokarmu i płynów do dróg oddechowych. Choroba dysfagia powoduje, że resztki pokarmu lub jego część, może dostać się do krtani, następnie tchawicy i płuc. To ryzyko aspiracji, czyli wchłanianie przez drogi oddechowe, zewnętrznych substancji prowadząc do zapalenia płuc, a nawet śmierci.
faza przełykowa
W ostatniej fazie płyn (kęs) wędruje przez przełyk i dochodzi do żołądka. Dolny zwieracz przełyku zapobiega cofaniu się treści pokarmowej (nieprawidłowości refluks). W trakcie przechodzenia pokarmu przez przełyk, dochodzi do zmian ciśnienia w przełyku, nazywanych zespołem połykania. Pokarm przechodzi dzięki fali perystaltycznej zapoczątkowanej w gardle. Po zakończeniu fazy gardłowej otwiera się droga do jamy nosowej i zastaje przywrócone oddychanie.
Gdy nie ma zaburzeń koordynacji nerwowo-mięśniowej oraz budowa anatomiczna gardła i zwieracza górnego przełyku jest prawidłowa, połknięcie pokarmu nie sprawia większego problemu. Połykanie przebiega prawidłowo, a podniebienie miękkie, mięśnie twarzy, języka, gardła, przełyku oraz mięśnie oddechowe wspólnie wspierają ten proces. Ośrodkowy układ nerwowy kontroluje mięśnie odpowiadającej za prawidłowe, efektywne połykanie, a jedzenie sprawia nam przyjemność.
Ten wielofunkcyjny odcinek naszego ciała służy jednocześnie do jedzenia, oddychania i mówienia, ale w stanach chorobowych jesteśmy narażeni na konsekwencje niedoskonałości organizmu. Choroba dysfagia nie pozwala cieszyć się apetytem i odchodzi ochota na ulubione przysmaki. W dysfagii może być zaburzona możliwość połykania pokarmów stałych, rozdrobnionych i płynów. Wystąpić także może całkowity brak możliwości połykania. Poznanie tego procesu, pozwala zrozumieć chorego i jego psychiczne „zniechęcenie” do jedzenia, jak i to, jak problem chorych na dysfagię dotyka osoby z najbliższego otoczenia .
Dysfagia u noworodków i niemowląt to cofanie się niedawno połkniętego pokarmu. Za główną przyczyną podaje się obniżone napięcie mięśniowe, a także nieprawidłową technikę karmienia.
Nieprawidłowe połykanie u dzieci występuje również w przypadku wad wrodzonych przewodu pokarmowego (niewykształcenie przełyku, wrodzone zwężenia przełyku i inne wady w jego budowie)
W przypadku zaburzeń połykania często wykonywanym badaniem, dzięki któremu możliwa jest ocena całego połykania jest wideofluoroskopia. Innym badaniem jest USG, dzięki któremu możliwa jest ocena ruchów języka podczas fazy ustno-gardłowej.
Pamiętaj!
Dysfagia może mieć bardzo groźne powikłania. Leczenie choroby uzależnione jest od przyczyny zaburzeń. Aby wybrać właściwą metodę leczenia, należy tą przyczynę schorzenia ustalić. Zrobi to specjalista mając na uwadze, na jaką dysfagię pacjent cierpi, na dysfagię górną, czy dolną. Koniecznie należy skonsultować się z lekarzem, który wskaże odpowiedni rodzaj terapii, aby zaburzone połykanie dokładnie zdiagnozować i ustalić kierunek leczenia. Pomoże to również opiekunom stosować odpowiednią dietę, która nie będzie narażać chorego na ból czy głodówkę. Tylko wtedy pacjent może liczyć na poprawę komfortu życia w tych trudnych dla niego warunkach.
