Proces połykania, niby proste…
Prawie każdy z nas odbiera jedzenie wszystkimi zmysłami. Widzimy jak wygląda (wzrok), możemy je wziąć w ręce (dotyk), czujemy jego zapach (węch), receptorami rozpoznajemy czy nam odpowiada (smak), słyszymy mieszanie w garnkach i wołanie na jedzenie (słuch). Wyposażony w zmysły, zdrowy człowiek ma szerokie możliwości ich wykorzystania, także podczas jedzenia. W przypadku trudności w połykaniu występują ograniczenia.
W procesie połykania ważną rolę odgrywa ślina produkowana przez ślinianki. Informacje odebrane przez zmysły, wpływają na zwiększenie wydzielania się śliny, która jest potrzebna w fazach przełykania. Połykanie śliny trwa cały czas i jest odruchowy, a jej ilość zależy od pracy ślinianek.
Prawidłowy proces połykania można podzielić na 3-4 fazy
Faza ustna
Nasz przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem ustnym prowadzącym do gardła.
Pierwsza faza procesu połknięcia jest całkowicie dobrowolna i trwa bardzo krótko (ok. 0,3 sekundy). Połykanie, w pierwszej fazie wspomagają wargi, język, podniebienie i zęby. Otwierają się usta, wkładamy kawałek stałej porcji żywności (lub wlewamy płyn). Usta zamykają się, a dzięki skurczom mięśni języka i zębom, pokarm stały, zostaje rozdrobniony i przeżuwany. Mieszane ze śliną jedzenie, po zakończonym procesie żucia, jest zbierane w środku języka. Uformowany zostaje kęsa pokarmu, tzw.bolus. Język wykonując ruch falowy, przesuwa bolus do tylnej części jamy ustnej.
Faza gardłowa
Kiedy bolus dotrze do określonych receptorów w gardle, wyzwalany jest odruch połykania. Proces połykania sterowany jest przez ośrodek połykania, położony w rdzeniu przedłużonym.
Niektóre źródła wyróżniają jeszcze fazę krtaniową obok fazy gardłowej.
W części krtaniowej gardła, odbywa się wiele procesów. Fałdy głosowe zamykają się. Wejście do krtani od strony gardła zostaje zamknięte przez nagłośnię. Tym samym zablokowana zostaje droga przedostania się pokarmu do dróg oddechowych. Pokarm ma zablokowana drogę do krtani i dalej do tchawicy – ochrona przed zachłyśnięciem. Mięśnie gardła krtani transportują bolus niżej, w kierunku przełyku.
W chwili, gdy bolus wchodzi do gardła, podniebienie miękkie zamyka drogę do jamy nosowej, uniemożliwiając dostanie się tam pokarmu. W trakcie przechodzenia pokarmu przez cieśń gardła, są zamknięte drogi do jamy ustnej oraz do dróg oddechowych. Ta faza trwa około 1,5 sekundy
Dzięki skurczom mięśni okrężnych gardła, pokarm przesuwany jest przez gardło. Tworzy się fala perystaltyczna, otwiera się przełyk (górny zwieracz) i jedzenie przechodzi powoli do przełyku. Proces połykania wchodzi w następną fazę.
Faza przełyku
Skurcze mięśni spowodowane pokarmem, wywołują tzw. zespół połykania (otworzenie zwieracza górnego przełyku).
W ostatniej fazie przełknięcia, bolus wchodzi do przełyku. Znajdujące się w ścianach przełyku mięśnie gładkie, wykonują ruchy perystaltyczne zapoczątkowane w gardle. Ruchy przesuwają połknięty kęs do żołądka.
Dolny zwieracz przełyku zapobiega cofaniu się treści pokarmowej (nieprawidłowość to refluks), a fałdy głosowe są otwarte, co pozwala na oddech.
Po zakończeniu fazy gardłowej i przełyku, mięśnie szyi i krtani rozluźniają się, otwiera się droga do jamy nosowej, przywrócone zostaje oddychanie.
W trakcie, przechodzenia pokarmu przez przełyk, dochodzi w nim do zmian ciśnienia. Zmiany te nazywane są zespołem połykania. Przy tzw. „piciu duszkiem”, nie obserwuje się kolejnych zespołów połykania. Przełyk jest w stanie rozkurczu, a perystaltykę można zarejestrować tylko przy pierwszym i ostatnim połknięciu.
Przeczytaj także, z jakich powodów mogą wystąpić trudności w połykaniu
